Hiển thị các bài đăng có nhãn Kinh tế đối ngoại. Hiển thị tất cả bài đăng
Hiển thị các bài đăng có nhãn Kinh tế đối ngoại. Hiển thị tất cả bài đăng

Thứ Bảy, 4 tháng 1, 2014

Nỗi đau trẻ nhỏ giữa vòng vây hàng Tàu nhiễm độc

Hai năm nay nền kinh tế nước ta đã bắt đầu có xuất siêu nhẹ, nhưng điểm tối đen kịt trong thành tích này là nhập siêu của Việt Nam đối với Trung Quốc đã trở lên quá kinh khủng. Không hiểu tại sao Nhà nước không có biện pháp gì ngăn chặn; đây là việc quá cần làm đối với bất cứ Nhà nước nào trên thế giới. Bên cạnh nhập siêu khủng khiếp, chất lượng hàng nhập thì quá tồi tệ, thậm chí một tỷ lệ rất cao là hàng độc hại đối với cả người tiêu dùng lẫn người sản xuất. Vào nhiều chợ Việt cứ cảm tưởng như đang ở chợ Trung Quốc.
Nỗi đau trẻ nhỏ giữa vòng vây hàng Tàu nhiễm độc
Người dân không mấy bất ngờ trước thông tin bóng hơi và búp bê đầu trái cây Trung Quốc tại Việt Nam nhiễm độc. Lý do, lâu nay, hàng trẻ em như đồ chơi, sữa, quần áo... xuất xứ từ nước này khiến cả thế giới phát sợ bởi những scandal liên quan đến chất lượng.
Búp bên trái cây Trung Quốc được bày bán 
la liệt tại các chợ ở TP.HCM (ảnh Tuổi trẻ)
Khi thế giới cảnh báo, Việt Nam mới kiểm tra
Kết quả kiểm nghiệm của Cục Quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa (Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng), cho thấy búp bê đầu trái cây và bóng hơi chứa chất độc phthalate vượt mức cho phép, trong đó bóng hơi chứa chất này vượt mức cho phép 400 lần, tương đương 400.000 mg/kg so với quy định hàm lượng tối đa là 1.000 mg/kg tại một số quốc gia Âu, Mỹ. Tất cả đều do Trung Quốc sản xuất.

Tại Hà Nội và TP.HCM, các sản phẩm trên được bày bán rất nhiều. Cơ quan chức năng ngay lập tức tổ chức các đợt kiểm tra, thu hồi đồ chơi trẻ em độc hại. Đồng thời, khuyến cáo người tiêu dùng không mua và sử dụng các loại búp bê, bóng hơi nêu trên.

Như vậy, đến thời điểm này tại Việt Nam đã phát hiện bốn sản phẩm đồ chơi trẻ em có chứa chất phthalate vượt chuẩn, gồm: thú nhún, xe đồ chơi điều khiển dùng pin MH9996M, búp bê đầu trái cây và bóng hơi. Ngoài ra, đèn lồng nhựa Trung Quốc cũng có hàm lượng cadimi - kim loại độc hại nhất với cơ thể người.

Đây không phải là lần đầu tiên phát hiện đồ chơi Trung Quốc bị nhiễm độc. Cách đây 6-7 năm, khi các nước châu Âu và Mỹ đồng loạt nói không với đồ chơi có nguồn gốc từ Trung Quốc thì tại Việt Nam, chúng vẫn tràn ngập. Đơn giản, những quy định ở Việt Nam về mức độ độc hại trong sản phẩm hoặc ở ngưỡng thấp, hoặc còn thiếu (như với chất phthalate), và hầu hết chỉ khi thế giới cảnh báo thì tại Việt Nam mới tiến hành kiểm tra, xét nghiệm. Thế nên, các loại đồ chơi độc hại vẫn được bày bán la liệt. Người lớn vẫn mua và trẻ em vẫn chơi mà không thể lường hết được nguy cơ tiềm ẩn với sức khỏe. Chưa kể, còn bao nhiêu loại đồ chơi có chứa chất độc khác mà Việt Nam chưa phát hiện ra.

Đến thời điểm này, khi Việt Nam cảnh báo các bà mẹ không nên mua đồ chơi có chất độc hại xuất xứ từ Trung Quốc cho con thì tại Mỹ, nhà chức trách nước này đã tịch thu hơn 200.000 búp bê Tàu có chứa hàm lượng cao chất phthalate. Năm ngoái, cơ quan chức năng nước này cũng tịch thu hơn 1,1 triệu sản phẩm đồ chơi không an toàn tại các hải cảng ở Mỹ.

Trước đó, tháng 8/2007, tập đoàn đồ chơi lớn nhất thế giới Mattel (Mỹ) cũng thu hồi trên toàn thế giới tới 18,2 triệu sản phẩm đồ chơi mà trẻ em rất thích như búp bê Barbie, Polly Pocket, hình ghép người dơi và ôtô Sarge... sản xuất tại Trung Quốc do ô tô thì có sơn chứa chì vô cùng độc hại; còn búp bê, hình ghép người dơi và một số sản phẩm khác gắn nhiều loại nam châm nhỏ rất dễ rơi ra ngoài và bị trẻ em nuốt phải.

Liên minh châu Âu (EU) tháng 10/2012 vừa qua cũng ra tối hậu thư về cấm đồ chơi Trung Quốc, nếu các sản phẩm này không đáp ứng được tiêu chuẩn an toàn. Nói là làm, bởi EU đã từng ra lệnh thu hồi 15 mặt hàng đồ chơi và trang phục trẻ em có xuất xứ Tàu do chúng chứa nhiều thành phần gây hại cho sức khỏe trẻ em. Thậm chí, giày dép trẻ em xuất xứ từ Trung Quốc cũng có hàm lượng chrome vượt quá sáu lần mức cho phép, bị xếp vào hàng “nguy hiểm” đối với trẻ em và bị cấm tiêu thụ tại thị trường châu Âu.

Trẻ em ăn, mặc, chơi gì cho khỏi độc?

Ngoài đồ chơi xuất xứ từ Trung Quốc có chất độc, thì quần áo trẻ em do nước này sản xuất cũng bị cáo buộc có độc tố.

Nếu như năm 2009, gần một nửa mặt hàng quần áo và một phần ba số đồ dùng cho trẻ được sản xuất tại Quảng Đông, Trung Quốc bị phát hiện không an toàn vì chứa hóa chất formaldehye, một tác nhân gây ung thư thì tới cuối tháng 2/2013, tại nước này lại phát hiện chất aromatic amine có trong đồng phục học sinh cũng gây ung thư.

Các tiểu thương thường sang Quảng Châu (Trung Quốc) đánh hàng quần áo trẻ em về bán, chưa kể Việt Nam không kiểm soát nổi hàng nhập lậu các cửa khẩu nên sản phẩm này có xuất xứ Trung Quốc vẫn tràn ngập thị trường.

Đến tháng 12/2013, một báo cáo của tổ chức Hòa bình xanh Đông Á công bố cho biết hàng may mặc trẻ em sản xuất tại hai thành phố ở Trung Quốc có chứa chất gây rối loạn hormone và hóa chất độc hại đối với hệ sinh sản, hệ nội tiết, có thể làm trẻ ngớ ngẩn.

Điều đáng nói, quần áo trẻ em mà tổ chức này điều tra được bán tại 98% các thành phố ở Trung Quốc và khắp thế giới. Tại Việt Nam, quần áo trẻ em hầu hết nhập từ nước này. Tại Hà Nội cũng đã phát hiện thấy chất formadehyde gây hại cho da trong quần áo Trung Quốc bày bán tại thị trường Hà Nội.

Mấy năm gần đây, hàng Việt Nam mới nhiều hơn nhờ các nhà may trong nước chú trọng đến đối tượng trẻ em, tuy nhiên, nếu so với hàng Trung Quốc thì giá vẫn cao gấp 3-4 lần và hầu hết mới bán tại các thành phố lớn.

Còn về đồ ăn, hẳn các bà mẹ chưa quên vụ sữa Trung Quốc nhiễm chất độc melamine rúng động toàn thế giới năm 2008. Pha loãng sữa để tăng thể tích bán ra, người ta đã cho thêm melamine vào sữa nhằm tạo cảm giác sữa có nhiều protein hơn để vượt qua các cuộc kiểm tra chất lượng. Trẻ uống sữa trộn melamine kéo dài sẽ bị thiếu dinh dưỡng, nhưng tệ hại hơn là chất độc melamine sẽ tích tụ qua từng ngày, lắng cặn lại và gây hại cho cơ thể.

Tại Việt Nam, theo danh sách do Bộ Y tế công bố, có tới gần 30 sản phẩm là sữa và các sản phẩm làm từ sữa như bánh quy, cà phê... bị phát hiện nhiễm chất độc này do các công ty thực phẩm trong nước nhập sữa bột nguyên liệu có nguồn gốc từ Trung Quốc. Vụ việc đã làm các bà mẹ Việt hoang mang và đổ xô đi tìm sữa nội, sữa ngoại có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng cho con.

Ăn uống thì vớ phải sữa có melamine tạo cảm giác nhiều protein hơn, quần áo mặc gây dị ứng, nguy cơ ung thư và ngớ ngẩn... , đồ chơi cũng chứa đầy chất độc, các bà mẹ biết làm gì để bảo vệ sức khỏe trẻ em? Tại Việt Nam, khi mà phần lớn quần áo và đồ chơi vẫn đang nhập khẩu và bị thẩm lậu từ Trung Quốc, thì nguy cơ trẻ phải tiếp xúc với các nguồn nhiễm độc ngày càng lớn. Có lẽ, ngoài lời khuyên các bà mẹ Việt tỉnh táo khi chọn đồ cho con thì chỉ còn cách kêu gọi nhà sản xuất Trung Quốc có lương tri và trông đợi vào công cụ luật pháp hữu hiệu để chặn đứng những hành vi vô đạo trên.

Ngọc Hà (VEF)

(2) Cách phân tích "Tổng quan về kinh tế vĩ mô"

Nâng cao tốc độ và chất lượng tăng trưởng: Thành tựu và thách thức nhìn từ năm 2007
5) Xuất khẩu vẫn giữ vai trò quan trọng đối với tăng trưởng trong khi nhập siêu có xu hướng tăng nhanh
Cũng như đầu tư, xuất khẩu là một trong những nhân tố quan trọng nhất tạo ra bước phát triển kinh tế nhanh trong thời kỳ đổi mới. Những tháng cuối năm 2006 đánh dấu một bước ngoặt lịch sử trong hội nhập kinh tế quốc tế và hoạt động xuất nhập khẩu của nước ta vì hầu như cùng một lúc, nước ta chính thức trở thành thành viên đầy đủ của WTO, đồng thời Mỹ đã trao quy chế quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn cho nước ta. Lý thuyết và thực tiễn cho thấy, dù có mức độ thành công khác nhau, song việc gia nhập WTO và bình thường hóa quan hệ thương mại vĩnh viễn với Mỹ có ý nghĩa rất quan trọng đối với tất cả các nước trên thế giới. Đặc biệt, nếu là thành viên đầy đủ của WTO thì điều kiện trao đổi thương mại, thu hút đầu tư thuận lợi hơn rất nhiều so với không phải là thành viên WTO. Kinh nghiệm hơn 20 đổi mới ở nước ta cũng chỉ rõ việc hội nhập, mở cửa sẽ tạo thuận lợi rất lớn cho quá trình phát triển đất nước.

Đồ thị 7: Quan hệ giữa tăng trưởng GDP và tăng trưởng xuất nhập khẩu (%)
     
Trong những năm gần đây, vai trò của xuất khẩu đang có nhiều biến động. Đồ thị 7 cho thấy tốc độ tăng trưởng xuất từ năm 2000 đến nay rất biến động trong khi tốc độ tăng trưởng GDP khá ổn định. Đồ thị cũng cho thấy trong 3 năm gần đây, đặc biệt năm 2007, tốc độ tăng trưởng GDP vẫn liên tục tăng lên trong khi tốc độ tăng trưởng xuất khẩu mặc dù vẫn khá cao song đã chậm lại. Mặt khác, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của ta đang chậm lại trong bối cảnh kinh tế thế giới, nhất là kinh tế Mỹ, vẫn đang tăng trưởng khá mạnh mẽ.
Riêng năm 2007, kim ngạch xuất khẩu ước đạt khoảng 48 tỷ USD, tăng 20,5% so với năm 2006, trong đó khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đạt kim ngạch xuất khẩu (không kể dầu thô) khoảng 19,5 tỷ USD, tăng 32,2% so với năm 2006. Như vậy, tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu cả năm 2007 đã giảm đến mức thấp nhất kể từ năm 2003 đến nay (tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu năm 2003 là 20,6%; 2004: 31,4%; 2005: 22,5%; 2006: 22,7%). Đáng chú ý là tốc độ tăng trưởng xuất khẩu năm 2007 đạt được trong điều kiện khối lượng dầu thô xuất khẩu (16,5 triệu tấn) tăng nhẹ so với mức năm 2006, sau khi đã giảm mạnh từ 19,5 triệu tấn năm 2004 xuống còn 17,97 triệu tấn năm 2005 và 16,42 triệu tấn năm 2006. Tuy nhiên, do tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu năm 2007 vẫn khá cao và chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong GDP nên xuất khẩu vẫn đóng một vai trò quan trọng đối với tăng trưởng của nền kinh tế.
Bảng 3: Cơ cấu giá trị xuất khẩu hàng hóa theo nhóm hàng (%)
Năm
Hàng cụng nghiệp nặng
và khoỏng sản
Hàng cụng nghiệp nhẹ và tiểu thủ cụng nghiệp
Hàng nụng sản
2000
37.2
33.9
28.9
2001
34.9
35.7
29.4
2002
31.8
40.6
27.6
2003
32.2
42.7
25.1
2004
36.4
41.0
22.6
2005
36.0
41.0
23.0
2006
35.7
40.2
24.1
2007
35.0
41.7
23.3
Mặt khác, quá trình dịch chuyển cơ cấu xuất khẩu trong nền kinh tế cũng đang thay đổi theo hướng tích cực hơn (xem bảng 3). Nếu như trong 2 năm 2005-2006, tỷ trọng xuất khẩu hàng công nghiệp trong tổng giá trị xuất khẩu có xu hướng giảm xuống, cả về hàng công nghiệp nặng và khoáng sản (chủ yếu là tài nguyên) lẫn hàng công nghiệp nhẹ và tiểu thủ công nghiệp, đồng thời tỷ trọng xuất khẩu hàng nông lâm hải sản có xu hướng tăng lên, thì trong năm 2007, đã có diễn ra chiều hướng ngược lại: Tỷ trọng xuất khẩu hàng công nghiệp tăng lên trong khi tỷ trọng xuất khẩu hàng nông lâm hải sản giảm xuống. Đặc biệt, trong nhóm hàng công nghiệp, tỷ trọng xuất khẩu hàng công nghiệp nặng và khoáng sản vẫn có xu hướng giảm xuống trong khi tỷ trọng xuất khẩu hàng công nghiệp nhẹ và tiểu thủ công nghiệp lại tăng lên rất mạnh.
Bên cạnh đó, tốc độ tăng trưởng của khá nhiều mặt hàng chủ lực, phát triển dựa trên lợi thế so sánh và hướng ngoại cũng đã đạt được tốc độ tăng trưởng rất cao như hàng dệt may tăng 28,6%, sản phẩm gỗ tăng 29,3%, hàng điện tử và linh kiện tăng 40,5%, vali, túi xách và ô dù tăng 29,2%, dây điện và dây cáp điện tăng 41,8%, sản phẩm nhựa tăng 45,8% và hàng rau quả tăng 23,6%. Tổng kim ngạch xuất khẩu 7 mặt hàng này đạt 15 tỷ USD, chiếm 37,8% tổng kim ngạch xuất khẩu của toàn nền kinh tế năm 2007 (năm 2006 kim ngạch đạt 11,4 tỷ USD, chiếm 28,7% tổng kim ngạch xuất khẩu). Ngoài ra, xu hướng mở rộng các thị trường có sức mua cao tiếp tục phát triển. Như vậy, thực tế năm 2007 cho thấy gia nhập WTO bước đầu đã mang lại kết quả tích cực đối với xuất khẩu của nền kinh tế nước ta vì kim ngạch xuất khẩu tiếp tục tăng trưởng nhanh, cơ cấu mặt hàng và cơ cấu thị trường xuất khẩu đều chuyển dịch tích cực hơn so với năm 2006. Điều này cũng cho thấy sức cạnh tranh của nền kinh tế nói chung và của hàng hóa xuất khẩu nói riêng tiếp tục được cải thiện.
Mặc dù những tiến triển của xuất khẩu năm 2007 nêu trên cho thấy vai trò của xuất khẩu tới tăng trưởng kinh tế vẫn rất lớn song vấn đề đáng lo ngại nổi lên trong hoạt động ngoại thương năm 2007 là nhập siêu tăng lên khá mạnh, mà nguyên nhân chính là do tốc độ tăng trưởng nhập khẩu khá cao.
Dự báo kim ngạch nhập khẩu năm 2007 sẽ đạt khoảng 57 tỷ USD, tăng tới 27% so với năm 2006. Đây là mức cao nhất trong vòng 3 năm qua (năm 2006 chỉ tăng 15%, năm 2005 tăng 22,1%). Hậu quả là nhập siêu cả năm 2007 khoảng 9 tỷ USD là mức kỷ lục từ trước đến nay và vượt quá dự kiến kế hoạch là 5,1 tỷ USD. Tỷ lệ nhập siêu trên tổng kim ngạch xuất khẩu cũng tăng mạnh từ khoảng 13% trong 2 năm 2005-2006 lên 18,75% năm 2007. Do nhập siêu cao nên đóng góp chung của khu vực ngoại thương vào tăng trưởng kinh tế sẽ tiếp tục giảm dần và ở mức âm như đã diễn ra vào năm 2006.
Nhập khẩu có tốc độ tăng cao hơn xuất khẩu là do làn sóng đầu tư của FDI vào Việt Nam đang tăng nhanh. Thực tế nhập khẩu đang tăng khá nhanh ở hầu hết các mặt hàng nhưng nhanh nhất là các mặt hàng máy móc, thiết bị, dụng cụ, phù tùng và nguyên nhiên vật liệu phục vụ sản xuất như sắt thép, hoá chất, tân dược, linh kiện điện tử và máy tính, chất dẻo, vải, sợi dệt, thức ăn gia súc, gỗ và nguyên liệu gỗ... Tính chung, tỷ trọng nhập khẩu máy móc thiết bị và phụ tùng đã tăng khá mạnh từ 24% năm 2006 lên 25,1% năm 2007, trong khi tỷ trọng nhập khẩu nguyên nhiên vật liệu giảm tương ứng từ 69,3% xuống còn 67,5% và tỷ trọng nhập khẩu hàng tiêu dùng tăng từ 6,7% lên 7,4%.
Tuy nhiên, nếu nhìn vào mức nhập siêu của khu vực doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thì có thể thấy việc giảm thuế nhập khẩu theo cam kết hội nhập và là một biện pháp nhằm tăng nhập khẩu để hỗ trợ cân đối cung - cầu, làm giảm áp lực lạm phát... cũng có tác động không nhỏ vì trong tổng mức nhập siêu, khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chỉ nhập siêu 1,5 tỷ USD, trong khi khu vực trong nước nhập siêu tới 7,5 tỷ USD. Mặt khác, tốc độ tăng trưởng nhập khẩu của khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài năm 2007 chỉ là 21%, thấp hơn tốc độ tăng chung của cả nền kinh tế (kim ngạch nhập khẩu của khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài năm 2003 tăng 31,5%; năm 2004: 25,8%; năm 2005: 23%; năm 2006: 20,9%).
Phân tích chi tiết hơn cho thấy nguyên nhân chính làm nhập siêu năm 2007 tăng đột biến so với những năm gần đây là do giá nguyên liệu nhập khẩu từ thị trường thế giới đã tăng quá nhanh trong khi giá hàng xuất khẩu của nước ta tăng không tương xứng; ví dụ 9 tháng đầu năm, giá xuất nhập khẩu gạo tăng 17% so với cùng kỳ năm 2006, giá cà phê tăng 29%, giá hạt tiêu tăng 104%, giá phân bón tăng 10% (trong đó giá phân ure tăng khoảng 6%), giá phôi thép tăng 28%, giá thép thành phẩm tăng 16%, giá bột giấy tăng 19%, giá chất dẻo nguyên liệu tăng 11%... Tính chung, khoảng 1/2 tốc độ tăng trưởng kim ngạch nhập khẩu năm 2007 là do tăng giá nhập khẩu. Tình hình nhập siêu năm 2007 cho thấy phải loại trừ nhân tố giá ra khỏi kim ngạch xuất, nhập khẩu để có thể tính toán chính xác hơn tốc độ tăng trưởng đích thực của các chỉ tiêu này.
Mặt khác, cũng phải nhìn nhận việc chủ động khai thác những thuận lợi của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và hoạt động kinh tế đối ngoại gần đây của nước ta còn nhiều hạn chế. Do đó, mặc dù cơ hội đã được tạo ra nhưng việc tận dụng để đẩy mạnh xuất khẩu, tạo ra một bước phát triển đột biến sau khi gia nhập WTO, còn chưa tốt. Vì vậy, khi nhu cầu và giá cả trên thị trường thế giới tăng cao như trong giai đoạn hiện nay, trong khi Việt Nam phải hứng chịu các bất lợi ở phía đầu vào nhập khẩu, thì ở phía đầu ra xuất khẩu, Việt Nam lại không tận dụng được cơ hội để đẩy mạnh xuất khẩu cả về khối lượng lẫn kim ngạch.
6) Đảm bảo cân đối ngân sách trong năm đầu tiên gia nhập WTO
Thực hiện cam kết với Tổ chức thương mại thế giới (WTO) và các thoả thuận tự do mậu dịch (FTA) đã ký kết với một số nước, từ đầu năm 2007 đã có 26 nhóm hàng, gồm 1.812 dòng hàng được điều chỉnh giảm thuế suất thuế nhập khẩu[1]với mức thuế suất giảm bình quân 14,5%; đồng thời, đã thực hiện giảm thuế theo cam kết (từ 90% xuống 80%) đối với mặt hàng ôtô chở người nói chung và ôtô nguyên chiếc nhập khẩu nói riêng (bình quân giảm 10%). Bên cạnh đó, trong năm 2007, đã thực hiện điều chỉnh thuế suất thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng nguyên, nhiên vật liệu nhập khẩu (xăng dầu, sắt thép...)[2] nhằm hạn chế tác động tiêu cực của biến động giá cả tới sự phát triển của nền kinh tế, góp phần tháo gỡ khó khăn và nâng cao khả năng cạnh tranh cho các doanh nghiệp trong nước. Ngoài các ảnh hưởng trực tiếp nêu trên, thực hiện cam kết WTO còn ảnh hưởng gián tiếp tới thu ngân sách vì hàng hóa nhập khẩu giảm giá sẽ làm giảm thị phần của hàng hóa trong nước, ảnh hưởng tới sản xuất trong nước và qua đó tới tổng thu nội địa.
Đáng mừng là trong năm đầu tiên gia nhập WTO, nền tài chính quốc gia nói chung, cân đối ngân sách nhà nước nói riêng tiếp tục được củng cố và cải thiện, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và khai thác tốt hơn các nguồn tài lực. Trên cơ sở tiến độ thu ngân sách đến nay, dự báo tổng thu cân đối ngân sách nhà nước cả năm 2007 thực hiện đạt 287,6 nghìn tỷ đồng, tăng 11,5% so với năm 2006 và vượt 2% so với dự toán. Tỷ lệ thu ngân sách trên GDP đạt 25,2%. Nếu tính thêm phần kết chuyển từ năm 2006 sang cho năm 2007 thì tổng thu cân đối ngân sách đạt 311,5 nghìn tỷ đồng; tỷ lệ thu ngân sách trên GDP đạt 27,3%.
Đồ thị 8: Quan hệ giữa tăng trưởng và thu – chi ngân sách nhà nước (%)
Trong tổng thu ngân sách nhà nước năm 2007, thu nội địa ước đạt 159 nghìn tỷ đồng, tăng 4,7% so với dự toán và 21% so với thực hiện năm 2006; thu từ dầu thô ước đạt 69,2 nghìn tỷ đồng, giảm 3,5% so với dự toán và giảm 13,6% so với thực hiện năm 2006; thu từ hoạt động xuất nhập khẩu ước đạt 56 nghìn tỷ đồng, vượt 1,1% so với dự toán và tăng 30,5% so với thực hiện năm 2006.
Trong năm 2007 cơ cấu thu ngân sách tiếp tục chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng các nguồn thu ổn định từ nền sản xuất trong nước, giảm tỷ trọng các nguồn thu từ yếu tố bên ngoài. Tỷ trọng thu nội địa (không kể dầu thô) đã được nâng lên 55,3% trong khi tỷ trọng thu từ xuất nhập khẩu giảm xuống còn 19,5% và tỷ trọng thu từ dầu thô giảm xuống còn 24,1%; tổng hai nguồn thu từ yếu tố bên ngoài đã giảm xuống chỉ còn khoảng 43,6% tổng thu NSNN. Đặc biệt, các nguồn thu từ sản xuất kinh doanh nội địa đã tăng khá nhanh; tính chung thu từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh và khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chiếm 37,9% tổng thu nội địa, cao hơn so với các năm trước (2006: 36,3%; 2005: 33%).
Thực tiễn năm 2007 cho thấy bên cạnh các yếu tố tác động làm giảm thu ngân sách nêu trên, đã xuất hiện nhiều nhân tố mới làm tăng thu ngân sách như việc gia nhập WTO đã tạo thêm những điều kiện thuận lợi mới làm cho nền kinh tế đã tăng trưởng nhanh hơn, thị trường tiêu thụ sản phẩm được mở rộng do được hưởng các ưu đãi khi xuất khẩu sang thị trường các nước thành viên WTO. Mặt khác, giảm thuế cũng làm hàng hóa nhập khẩu tăng lên, dẫn tới tăng thu ngân sách từ các hoạt động nhập khẩu. Như vậy, việc giảm thuế suất theo các cam kết WTO có tác động không lớn đến tổng thu ngân sách; ngược lại, về trung, dài hạn, thực hiện các cam kết WTO có khả năng tác động tích cực tới nguồn thu và tính vững chắc của ngân sách vì góp phần kích thích kinh tế trong nước phát triển mạnh mẽ hơn.
Đồ thị trên cho thấy tỷ lệ thu ngân sách trên GDP năm 2006 đã bắt đầu tăng chậm lại và giảm nhẹ trong năm 2007. Nguyên nhân chủ yếu là do yếu tố dầu thô. Sản lượng dầu thô khai thác đã giảm mạnh từ 20,05 triệu tấn năm 2004 xuống còn 18,5 triệu tấn năm 2005, 17 triệu tấn năm 2006 và khoảng 16-16,2 triệu tấn năm 2007; do đó khối lượng dầu thô xuất khẩu đã tương ứng giảm xuống. Mặt khác, giá dầu thô cũng tăng trưởng chậm lại hoặc giảm sút: giá dầu thô thế giới tăng từ 37,8 USD/thùng năm 2004 tăng lên 53,4 USD/thùng năm 2005, 64,3 USD/thùng năm 2006 song lại giảm xuống còn 61,6 USD/thùng trong 6 tháng đầu năm 2007.
Về chi ngân sách nhà nước: Nhờ tăng thu, nên các khoản chi đều có những cải thiện đáng kể. Tổng chi ngân sách nhà nước cả năm 2007 ước đạt 366,7 nghìn tỷ đồng, vượt 2,6% so với dự toán và tăng 14,5% so với năm 2006. Trong tổng chi ngân sách, chi đầu tư phát triển đạt 101,5 nghìn tỷ đồng, tăng 17,9% so với năm 2006. Chi trả nợ, viện trợ thực hiện đạt dự toán đầu năm; do đó đã đảm bảo thanh toán đầy đủ các nghĩa vụ nợ đến hạn. Tỷ lệ chi ngân sách trên GDP giảm so với năm 2006 (32,1% so với 33% năm 2006).
Bội chi ngân sách cả năm 2007 (đã tính khoản kết chuyển từ năm 2006 sang) đạt khoảng 56,5 nghìn tỷ đồng, bằng 4,95% GDP, thấp hơn mức 5% Quốc hội cho phép. Bội chi được bù đắp chủ yếu bằng các nguồn vay trong nước và một phần được bù đắp bằng vay ngoài nước. Dư nợ Chính phủ, dư nợ nước ngoài tiếp tục được duy trì ở mức hợp lý, bền vững, bảo đảm an ninh tài chính quốc gia hiện nay và thời gian trung hạn tới. Tổng số nợ nước ngoài của Việt Nam tăng lên nhưng tỷ lệ nợ nước ngoài so với GDP vẫn tiếp tục xu hướng giảm xuống.
Như vậy, kinh nghiệm năm 2007 cho thấy việc gia nhập WTO chưa tác động lớn tới cân đối ngân sách nhà nước như nhiều lo ngại trước đây. Đây là một thành công rất lớn trong công tác điều hành chính sách tài chính quốc gia của Chính phủ; điều này càng có ý nghĩa khi việc cân đối ngân sách không dựa vào tăng giá dầu thô mà dựa chủ yếu vào nguồn thu nội địa.
7) Lạm phát tăng lên nhưng đã được điều chỉnh kịp thời và có khả năng giữ được trong tầm kiểm soát.
Trong những năm gần đây, chính sách tiền tệ ở nước ta đã được điều hành khá linh hoạt, vừa kiểm soát được lạm phát, vừa hỗ trợ tích cực cho quá trình tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Tốc độ tăng tổng phương tiện thanh toán nhìn chung phù hợp với biến động của giá cả và tăng trưởng kinh tế, bình quân hàng năm tăng 22-24%. Nguồn vốn huy động tăng bình quân hàng năm khoảng 24%. Dư nợ cho vay toàn nền kinh tế bình quân tăng khoảng 25-27%. Tỷ giá VNĐ/USD cơ bản ổn định. Hệ thống ngân hàng phát triển khá nhanh. Lãi suất được tự do hóa, tạo điều kiện cho các ngân hàng chủ động điều chỉnh lãi suất huy động và cho vay phù hợp với cung - cầu về vốn trên thị trường và những diễn động về  cung cầu và tỷ giá ngoại tệ.
Do vậy, thực hiện chính sách tiền tệ và phát triển hệ thống tài chính ngân hàng đã khuyến khích các doanh nghiệp vay vốn để sản xuất, kinh doanh. Tỷ trọng cho vay khu vực ngoài quốc doanh ngày càng tăng, tỷ trọng tín dụng dành cho khu vực doanh nghiệp nhà nước giảm xuống. Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ tín dụng liên tục giảm mạnh. Nhờ thực thi chính sách tài chính lành mạnh, chính sách tiền tệ linh hoạt nên đã cơ bản duy trì được hệ thống giá ổn định; tỷ lệ lạm phát nằm trong tầm kiểm soát theo dự kiến tại các kế hoạch phát triển. Chỉ số giá tiêu dùng bình quân 5 năm 2001-2005 chỉ khoảng 5%, năm 2006 ở mức 6,6%.
Tuy nhiên, trong những tháng đầu năm 2007, lạm phát (đo bằng chỉ số giá tiêu dùng) đang đã tăng trở lại với mức độ cao hơn so với cùng kỳ các năm trước. Tính đến hết tháng 9, chỉ số giá tiêu dùng đã tăng 7,3% so với tháng 12 năm 2006. Chỉ số giá 9 tháng đầu năm tăng 7,53% so với 9 tháng đầu năm 2006, trong đó đặc điểm nổi bật là giá tăng ở tất cả các nhóm hàng với mức tăng từ 3,5% đến 10%. Mặt khác, nếu như trong hai năm 2005-2006, tốc độ tăng giá đã có xu hướng giảm dần qua các năm và giảm dần trong các tháng mùa hè, thì trong năm 2007, tình hình đã đảo ngược. Như vậy, đã có những nhân tố chung tác động đến tất cả các nhóm hàng, làm cho toàn bộ mặt bằng giá tăng lên, ngược lại với xu thế giảm dần đã hình thành trong hai năm qua.
Đồ thị 9: Tốc độ tăng giá tiêu dùng và tăng giá hai nhóm hàng chính
     giai đoạn 2000-2007 (tháng 12 so với tháng 12 năm trước%)
Về nguyên nhân, có thể thấy lạm phát năm 2007 đã xảy ra do cả 4 nhóm nguyên nhân chính, bao gồm:
(1) Do chi phí đẩy: Các nhân tố thuộc nhóm nguyên nhân này khá nhiều, gồm giá cả nhiều loại hàng hóa, nhất là nguyên nhiên liệu đầu vào phục vụ sản xuất, trên thị trường thế giới tăng mạnh do kinh tế thế giới tiếp tục tăng trưởng nhanh trong khi tình hình chính trị quốc tế diễn biến phức tạp; thời tiết, khí hậu có tác động không thuận, dịch bệnh bùng phát ở nhiều nơi trên thế giới cũng gây mất cân đối cung - cầu làm giá nhiều loại hàng hóa tăng lên. Với một nền kinh tế phụ thuộc rất lớn vào nguyên liệu nhập khẩu như nước ta, hiển nhiên tăng giá nguyên liệu trên thị trường thế giới đang là tác nhân hết sức quan trọng liên tục đẩy tỷ lệ lạm phát của nước ta lên cao. Không chỉ ở nước ta, nhìn chung, lạm phát đã tăng lên ở nhiều nước trên thế giới.
Mặt khác, trong năm 2007, Việt Nam tiếp tục quá trình điều chỉnh giá xăng dầu theo hướng thị trường nên giá xăng đã tăng thêm 1700 đồng/lít với mức tăng so với đầu năm là 13%; giá điện bình quân cũng được điều chỉnh tăng 7,6%... Bên cạnh đó, một số mặt hàng khác do Nhà nước khống chế giá cũng được điều chỉnh theo hướng tăng lên. Việc tăng giá chủ động này đã ảnh hưởng không nhỏ tới giá thành sản phẩm của ngành công nghiệp và dịch vụ[3]. Ngoài ra, do đồng tiền Việt Nam được neo vào đồng đô la Mỹ trong khi đồng đô la lại mất giá khá mạnh so với đồng Euro và các ngoại tệ khác, làm cho giá hàng nhập khẩu của ta tăng lên khi tính theo đồng nội tệ.
Cuối cùng, không thể không kể đến nhân tố tăng lương hàng năm trong khu vực kinh tế nhà nước trong những năm gần đây và sẽ tiếp tục kéo dài đến năm 2012 theo lộ trình đã được Chính phủ thông qua. Do tốc độ tăng lương khá cao và sẽ còn kéo dài, nên tăng lương đã vừa trực tiếp làm tăng chi phí đầu vào, vừa gián tiếp gây tâm lý lạm phát, đẩy mặt bằng giá chung toàn nền kinh tế tăng lên.
(2) Do cầu kéo hay mất cân bằng cung cầu trên thị trường hàng hóa: Tại các nước đang phát triển, nguyên nhân đầu tiên của lạm phát theo lý thuyết trọng cơ cấu là cung hàng hóa nông sản không đáp ứng yêu cầu của quá trình công nghiệp hoá. Thực tế ở nước ta năm 2007 đã xảy ra đúng như vậy. Do sản lượng lương thực năm 2007 chỉ tăng khoảng 150 nghìn tấn so với năm 2006 nên sản lượng lương thực đầu người giảm khá mạnh (tình hình này đã kéo dài từ vài năm trước). Riêng sản lượng thóc năm 2007 chỉ đạt 35,6 triệu tấn, giảm khoảng 200 nghìn tấn so với năm 2006. Mặt khác, xuất khẩu gạo năm 2007 chỉ giảm nhẹ so với năm 2006 (4,5 triệu tấn so với 4,6 triệu tấn). Hậu quả là đã xảy ra tình trạng thiếu hụt lương thực khá rộng trong nửa đầu năm 2007; chỉ đến khi Chính phủ chỉ đạo tạm dừng ký mới các hợp đồng xuất khẩu, tình trạng mất cân bằng mới giảm bớt.
Mặt khác, dịch cúm gia cầm bùng phát trở lại tại nhiều địa phương trong khi nhiều loại dịch bệnh khác như lở mồm long móng ở các loại gia súc, dịch tai xanh ở lợn, các loại dịch bệnh khác ở thuỷ sản... đã phát sinh và lan rộng làm mất cân đối cung cầu về thịt cá. Do thời tiết không thuận, sản lượng rau màu tăng chậm lại (trong khi xuất khẩu tăng nhanh). Những yếu tố này đều góp phần làm mất cân bằng cung cầu trên thị trường hàng hóa, đẩy giá thực phẩm tăng lên rất cao.
Bên cạnh đó, sản xuất trong nhiều ngành công nghiệp, dịch vụ có dấu hiệu không đáp ứng cầu. Một trong những biểu hiện vĩ mô của mất cân đối cung cầu là tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng cao hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng GDP và tăng khá mạnh so với các năm trước. Theo các phân tích vĩ mô ở trên, trong năm 2007, sản xuất trong nước (GDP) và nhập siêu đều tăng lên rất cao, trong khi tỷ lệ đầu tư trên GDP giảm sút; điều này chứng tỏ tiêu dùng đã tăng lên rất nhanh. Ngoài ra, sau một số sôi động trong hai tháng đầu năm, thị trường chứng khoán và thị trường bất động sản đều chững lại, thậm chí giảm mạnh hoặc đóng băng; hậu quả là một lượng tiền quan trọng lẽ ra cần phải đưa vào đầu tư phát triển lại được chuyển sang cho tiêu dùng, làm trầm trọng thêm các mất cân bằng cung cầu trên thị trường hàng hóa.
(3) Do nguyên nhân tiền tệ và tín dụng: Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện năm 2007 tăng cao hơn nhiều so với các năm trước. Vốn đầu tư nước ngoài gián tiếp và chuyển tiền tư nhân (chủ yếu là tiền kiều hối) cũng tăng rất nhanh. Tính chung, lượng vốn ngoại tệ ròng chảy vào nền kinh tế nước ta cả năm có thể đạt 13 tỷ USD. Bên cạnh những tác động tích cực đối với nền kinh tế, dòng ngoại tệ từ bên ngoài đưa vào tăng mạnh đã tạo sức ép tăng giá VNĐ, buộc Ngân hàng Nhà nước phải can thiệp mạnh để ổn định tỷ giá nhằm thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu. Hậu quả là tổng phương tiện thanh toán và tín dụng cho nền kinh tế tăng nhanh, cao hơn nhiều so với cùng kỳ các năm trước và so với các chuẩn mực quốc tế, gây ra áp lực lạm phát.
Thực tế cho thấy giá của tất cả các nhóm hàng hóa tiêu dùng đều tăng khá mạnh so với những năm trước; điều này phản ánh hiện tượng tăng giá có nguyên nhân chung. Kết hợp với các thông tin về tăng trưởng tiền tệ, tín dụng nêu trên, có thể kết luận đó là nguyên nhân tiền tệ. Điều này càng rõ vì nhiều nước trong khu vực và trên thế giới cũng chịu tác động của biến động giá cả thế giới song chỉ số giá tiêu dùng chỉ tăng ở mức thấp hơn rất nhiều. Tuy nhiên, do chỉ là một trong nhiều nguyên nhân nên yếu tố tiền tệ chỉ giải thích một phần hiện tượng lạm phát ở nước ta năm 2007.
(4) Do nguyên nhân cơ cấu, thể hiện ở tổ chức quản lý thị trường, quản lý giá cả còn nhiều bất cập. Những hiện tượng trốn lậu thuế, gian lận thương mại, lợi dụng độc quyền, liên kết độc quyền, đầu cơ nâng giá chưa có giải pháp và chế tài kiểm soát có hiệu quả. Tổ chức hệ thống đại lý bán lẻ nhiều loại vật tư quan trọng lỏng lẻo, nhất là trong kinh doanh sắt thép, xăng dầu,... dẫn đến lợi dụng, tuỳ tiện trong định giá, găm hàng đầu cơ, đẩy giá thị trường lên cao. Ngoài ra, phải kể đến một nguyên nhân quan trọng nữa làm lạm phát cũng tăng lên do yếu tố tâm lý.
Hiện nay, Chính phủ đã và đang triển khai thực hiện nhiều biện pháp quyết liệt để tăng cung, kiểm soát cầu, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và thu hồi bớt lượng tiền tệ và tín dụng trên thị trường... Những biện pháp này sẽ phát huy tác dụng ngay trong những tháng cuối năm 2007, nên tốc độ tăng trưởng tổng phương tiện thanh toán và tín dụng cho nền kinh tế cũng như một số nguyên nhân khác dẫn đến lạm phát sẽ từng bước được kiểm soát. Do vậy, dự báo tỷ lệ lạm phát cả năm 2007 chỉ khoảng 8-8,2%, tức là nằm trong giới hạn cho phép và chấp nhận được đối với một nền kinh tế đang chuyển đổi và tăng trưởng nhanh như nền kinh tế nước ta. Tuy nhiên, hầu hết các biện pháp đã và đang thực hiện đều dựa vào nguồn tài chính của nhà nước; một số biện pháp được thực hiện một cách trực tiếp thông qua các mệnh lệnh hành chính; các biện pháp chưa được xây dựng chủ động, đồng bộ từ trước, chưa có cơ sở khoa học vững chắc, mang nặng tính đối phó; một số giải pháp chưa được thực hiện kiên quyết, đúng tầm... nên hiệu quả chưa cao và sức ép lạm pháp vẫn rất lớn, có thể kéo sang cả năm 2008.
8) Đánh giá khái quát tình hình phát triển kinh tế năm 2007:
Nhìn chung, môi trường phát triển năm 2007 của nước ta có một số biến động song cơ bản là thuận lợi. Trong bối cảnh đó, nền kinh tế nước ta vẫn tiếp tục tăng trưởng với tốc độ khá cao và thu được nhiều thành tựu quan trọng; cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích cực. Tăng trưởng vẫn phụ thuộc các các nhân tố tăng trưởng của những năm trước là đầu tư, lao động, xuất khẩu và tiêu dùng; tuy nhiên vai trò của chúng đang được điều chỉnh. Trong khi vai trò của đầu tư giảm đi, vai trò của lao động và xuất khẩu ổn định hoặc giảm nhẹ thì vai trò của tiêu dùng đang nổi lên rất mạnh như là nhân tố cơ bản thúc đẩy tăng trưởng, trong đó tiêu dùng chính phủ đang có xu hướng tăng nhanh. Điều này phản ánh vai trò của các nhân tố tăng trưởng theo chiều rộng (vốn, lao động) đã chậm lại, trong khi vai trò của các nhân tố theo chiều sâu (hiệu quả đồng vốn, năng suất lao động) và thị trường (tiêu dùng) tăng nhanh. Các hoạt động tài chính, ngân hàng, giá cả mặc dù có những biến động song đều phát triển tích cực hoặc vẫn trong tầm chấp nhận được.
Tuy nhiên, nhiều khó khăn thách thức tiếp tục bộc lộ, có mặt trở lên gay gắt hơn trong năm 2007. Tốc độ chuyển dịch cơ cấu kinh tế chưa nhanh, chưa đáp ứng yêu cầu đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nhất là đối với chuyển dịch cơ cấu lao động, cơ cấu đầu tư. Hoạt động đầu tư chậm lại, nhất là đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, có nguy cơ làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế trong những năm tới. Tiêu dùng bùng phát trong khi cung nhiều loại hàng hóa không đáp ứng, có nguy cơ làm mất cân đối cung cầu trên thị trường hàng hóa. Tốc độ tăng trưởng tiền tệ, tín dụng tăng nhanh, kéo theo tỷ lệ lạm phát tăng cao và rất tốn kém để kiểm soát. Xuất khẩu mặc dù vẫn tăng trường khá nhanh song không như kỳ vọng sau sự kiện gia nhập WTO, làm cho kim ngạch nhập siêu tăng lên quá nhanh, ảnh hưởng đến cân đối cán cân thanh toán quốc tế và ổn định kinh tế vĩ mô dài hạn. Vai trò và ảnh hưởng của các nhân tố bên ngoài (thu từ hoạt động xuất nhập khẩu và dầu thô) tới cân đối ngân sách vẫn khá lớn. Những khó khăn thách thức này đang đòi hỏi phải có những một số giải pháp lớn, cơ bản và dài hạn thì mới có thể đưa nền kinh tế Việt Nam trở lại trạng thái phát triển cân đối, hài hoà và bền vững.



[1] Nhóm mặt hàng có thuế suất giảm mạnh tính đến cuối tháng 6 là hàng dệt may (vải giảm từ 40% xuống còn 12%, quần áo từ 50% xuống 20%...), nhóm mặt hàng có thuế suất cao từ 30 - 50% (chủ yếu là hàng tiêu dùng như rau hoa quả tươi, dầu thực vật, thực phẩm chế biến, mỹ phẩm, một số loại giấy, một số phụ tùng xe máy, dụng cụ cơ khí cầm tay....) được điều chỉnh với mức giảm từ 5 - 20%.
[2] Riêng thuế suất thuế nhập khẩu xăng dầu giảm từ 15% xuống 10%, 5%, hiện nay là 0%.
[3] Điều chỉnh giá bán điện tăng bình quân 7,6% từ ngày 1/1/2007; giá bán than cho sản xuất giấy, phân bón, xi măng tăng 20% từ ngày 15/1/2007; giá bán than cho điện tăng 10% từ ngày 5/2/2007. Giá bán lẻ xăng trong nước tăng 8,9% từ ngày 6/3/2007 và từ ngày 1/5/2007 thực hiện trao quyền tự quyết định giá cho doanh nghiệp theo cơ chế thị trường.

Thứ Sáu, 3 tháng 1, 2014

‘Cảnh giác kẻo nước ngoài chiếm kinh tế’

Nghe ông Thành chém gió rất chán, nhưng trong chuyện này tôi rất ủng hộ ông Thành. Nền kinh tế yếu kém, què quặt và chưa thoát khỏi khủng hoảng; cũng chưa có định hướng phát triển rõ ràng, chưa thấy đâu là những ngành, lĩnh vực nhà nước cần chi phối và đâu là ngành, lĩnh vực có thể để đầu tư nước ngoài chi phối, tham nhũng tràn lan không có cơ chế hữu hiệu kiểm soát,... Trong bối cảnh này mà nới lỏng tỷ lệ nắm giữ cổ phiếu cho nhà đầu tư nước ngoài tại doanh nghiệp có niêm yết trong nước thì sợ rằng sẽ để mất chủ quyền về kinh tế.
‘Cảnh giác kẻo nước ngoài chiếm kinh tế’
Chính phủ Việt Nam đang xem xét việc nới tỷ lệ nắm giữ cổ phiếu cho nhà đầu tư nước ngoài tại doanh nghiệp có niêm yết trong nước.
Trả lời phỏng vấn BBC ngày 1/1, chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành nói việc mở rộng tỷ lệ nắm giữ cổ phiếu cho nhà đầu tư nước ngoài tại doanh nghiệp trong nước cần phải hết sức thận trọng để tránh bị lệ thuộc về kinh tế.

“Việt Nam chưa phải là nền kinh tế như Mỹ mà tất cả mọi người đều có thể vào và các doanh nghiệp có tới hàng tỷ cổ phần để khó ai có thể khống chế được,” ông nói.

“Ở Việt Nam mình còn rất yếu kém, thị trường chứng khoán chỉ có vài doanh nghiệp nhưng số vốn lại không có bao nhiêu, chỉ chừng 500-700 triệu đôla.

“Với vài trăm doanh nghiệp như thế, lại có một cường quốc có tới vài nghìn tỷ đôla mà người ta lại được mình để cho tự do mua thì cần gì phải đánh nhau để chiếm Việt Nam làm gì, chỉ cần bỏ ra vài trăm tỷ đôla là mua hết nền kinh tế Việt Nam rồi.

“Tôi nghĩ nguy cơ bị người nước ngoài chiếm lĩnh kinh tế, các hoạt động huyết mạch là điều chúng ta cần thận trọng.”.

Nghe chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành giải thích chi tiết theo đường dẫn:

Thứ Ba, 31 tháng 12, 2013

Thi lấy bằng lái ở Đức: CƠN ÁC MỘNG

Thi lấy bằng lái ở Đức: CƠN ÁC MỘNG
[20.12.2013 - Nhịp Cầu Thế Giới Online], Hoài Vũ, từ Burgshwalbach (CHLB Ðức)
(NCTG) Đó là cơn ác mộng lớn nhất, dai dẳng nhất mà mình có trong đời. Không biết với những người khác thì thế nào, với mình, học lái xe đúng là “địa ngục trần gian”.

Bên chiếc Audi A3 thứ hai, gắn liền với “cơn ác mộng” của tác giả
 
Sau khi tiêu gần bốn ngàn Euro cho các loại chi phí, một năm trời đau khổ, tốn không biết bao nhiêu nước mắt, sức lực, ơn trời, giờ đây cơn ác mộng ấy đã qua đi. (Thực ra thời gian học thật chỉ khoảng 6 tháng, nhưng mình bị gián đoạn vì bị ốm, có bầu, nghỉ đi du lịch, về Việt Nam, sinh em bé, vướng mắc các thủ tục hành chính về việc đổi quốc tịch và cả... dỗi thầy giáo nữa). 

Đến giờ, khi ngồi viết lại những dòng này mà đôi lúc đầu mình vẫn còn ngổn ngang.

Những bước đầu tiên

Khó khăn đầu tiên với một bà mẹ có con nhỏ như mình là việc sắp xếp thời gian để đi học. Tuy nhiên với sự giúp đỡ và động viên của chồng, bố mẹ chồng, mọi thứ cũng khá ổn. Chồng luôn tình nguyện ở nhà trông con, cho con đi ngủ buổi tối để một tuần hai buổi mình có thể đến trường học lý thuyết.

Bố mẹ chồng thì giặt giũ, nấu cơm cho để mình có nhiều thời gian học hành hơn. Đặc biệt, khi cháu bé ra đời, ông bà còn phải trông thêm một cháu nữa. Tóm lại, nếu không có chồng, ông bà nội thì chắc chẳng bao giờ mình có thể nghĩ đến chuyện thi lấy bằng lái xe.

Ở Đức, khi học lái xe, học viên phải đăng ký với chính quyền. Muốn đăng ký, học viên phải có xác nhận khám mắt và có chứng chỉ đã tham gia một khóa học cứu thương. Nếu phải đeo kính như mình thì khi lái xe bắt buộc luôn phải đeo kính, thậm chí nên có tới hai chiếc kính để đề phòng một chiếc hỏng.

Mình đăng ký một lớp học cứu thương vào cuối tuần. Lớp học kéo dài từ 9 giờ sáng tới tận 3 giờ chiều và chỉ nghỉ 15 phút giữa giờ nên học viên phải mang đồ ăn và nước uống theo. Ở đây, mình học các kỹ năng cứu thương, băng bó, hô hấp nhân tạo, xử lý các tình huống khi gặp tai nạn xe cộ, gọi xe cứu thương như thế nào...

Rào cản ngôn ngữ

Lúc bắt đầu học lái xe, mình đến Đức được ba năm. Vốn liếng của mình là trình độ B1 có được sau ba tháng đến Đức và từ đó vẫn dậm chân tại chỗ. Mình có thể nói chuyện giao tiếp với người Đức, tóm lại các chủ đề lẻ tẻ kiểu như tã, bỉm, sữa chứ nếu để học thật sự một cái gì đó thì e rằng hơi vất vả.

Được cái cháu bé đã đi nhà trẻ nên mình có nhiều thời gian để nghiền ngẫm mớ lý thuyết với các loại từ vựng mà tra toét cả mắt trên các loại từ điển cũng chẳng tìm thấy. Nguyên nhân là trong tiếng Đức có rất nhiều từ ghép. Người Đức thường có luôn cả định nghĩa luôn trong từ đó để đọc lên người ta hình dung luôn đó là cái gì, dùng để làm gì.

Nhưng vấn đề là khi có quá nhiều định nghĩa trong một từ, cái từ dài đến cả dòng ấy trở nên vô cùng rối rắm, rồi chả ai biết nó nghĩa là gì nữa. Ví dụ, cái biển màu xanh, có chữ P màu trắng bên trong, ai chả biết đấy là biển đỗ xe, tiếng Anh P nghĩa là Parking hay Parken trong tiếng Đức.

Thế mà người ta nghĩ ra một cái tên dài ngoằng ngoẵng thế này (một từ thôi đấy): “parkraumbewirtchaftungszone” (đại loại là: khu vực đỗ xe có sự quản lý).Về hỏi chồng và bố chồng những từ này mà mọi người còn cứng cả họng. Sau khi nghe cái từ đó thì đến người Đức cũng phát hoảng.

Mỗi học viên mua một bộ sách, băng đĩa tài liệu trị giá 75 Euro. Học viên sẽ có một tài khoản (account) trên một trang web học lái xe, có thể làm bài thi thử trực tiếp trên đó hoặc tải (download) một ứng dụng cho ipad, iPhone với hơn 900 câu hỏi thi, được trộn làm 100 bộ đề, mỗi bộ gồm  30 câu hỏi.

Nói chung chỉ cần chăm chỉ thì tất cả những câu hỏi này không hề khó. Vấn đề là mình luôn muốn biết tường tận mọi vấn đề nên luôn phải hỏi chồng vì sao lại thế chứ không chỉ cần biết nhấn vào câu trả lời đúng là được. Thế là ngoài các buổi tối đi học, các buổi tối khác, sau khi cho con đi ngủ, chồng cũng phải lao vào học cùng, rồi giải thích.

Nhiều khi tiếng Đức mình không hiểu thì chàng lại chuyển tiếng Anh. Tất nhiên tiếng Anh cũng không phải ngôn ngữ mẹ đẻ của mình nên nhiều khi lại phải dừng lại để đi tra từ điển sang tiếng Việt nữa. Sau một thời gian “đánh vật” như vậy, mình thi đỗ với số điểm tuyệt đối.

Những bài học đặc biệt

Nhưng việc học lý thuyết chả thấm vào đâu so với học lái. Ở khu vực mình ở có khá nhiều đồi núi, địa hình dốc dựng và nhiều khúc cua hẹp. Nhà mình ở làng nhỏ trong khi các cuộc thi lái xe chủ yếu ở hai thành phố bên cạnh là Diez và Limburg. Mình hoàn toàn ú ớ, không biết đường. Thầy cứ nói rẽ trái thì rẽ trái, phải thì rẽ phải mà chả biết là đang ở đâu.

Mỗi lần lái đầu óc mình cứ quay cuồng như cái tàu lượn siêu tốc. Ngoài các bài tập lái thông thường như vậy, có một số loại bài tập đặc biệt với lượng thời gian phải tuân theo quy định như lái đường quốc lộ (không phải trong thành phố, làng mạc) tối thiểu 225 phút, đường cao tốc tối thiểu 180 phút, lái đêm tối thiểu 135 phút.

Đường quốc lộ cho phép chạy với tốc độ 100 km/h, nếu thời tiết đẹp, nắng ráo, đường khô thì không có lý do gì chạy dưới 80km/h vì nếu không sẽ gây cản trở giao thông. Còn đường cao tốc ở Đức chắc mọi người đã từng nghe nói rồi: nơi duy nhất trên thế giới có những đoạn cho phép chạy không giới hạn tốc độ”.

Mặc dù vậy, ở Đức, đường cao tốc lại là nơi ít xảy ra tai nạn nhất. Thầy giáo nói: “Cô mới lái, lái chầm chậm thôi nhé. Ý tôi chậm ở đây là 130 km/h”. Mình lái với tốc độ này mà toàn phải dạt vào làn đường bên trong để nhường đường cho các xe khác  vèo vèo qua mặt. Điều đáng sợ nhất là lúc bắt đầu lái vào đường cao tốc.

Từ một đường vòng trước khi vào đường cao tốc, người lái đã phải quan sát giao thông đang lưu chuyển, tìm khoảng trống thích hợp giữa hai xe để di chuyển vào. Bên mỗi lối rẽ vào đường cao tốc luôn có một dải đường khoảng 200m để tăng tốc. Đoạn này phải tăng hết ga để đạt tốc độ cao, rồi xin chuyển làn.

Mình luôn quá hồi hộp và sợ hãi. Các xe bên cạnh cứ lao vun vút, sắp hết 200m của dải tăng tốc mà vẫn chưa láng được vào. Thầy giáo thì cứ hét lên bên tai: “Tăng tốc nữa nên, gas, gas nữa lên. Các xe ở làn ngoài cùng bên phải toàn xe tải cỡ lớn và chạy với vận tốc 80-100kmh, cô chạy chậm thế xe sau nó húc vào bây giờ”.

Hồi đầu, mỗi khi lái vào đường cao tốc, tim mình như ngừng đập vì chẳng dám thở nữa. Nhưng một khi đã vào đường cao tốc thì lái lại rất dễ, chỉ cần chú ý quan sát và làm các tín hiệu rõ ràng mỗi khi chuyển làn là được.

Học lái đêm cũng là một trải nghiệm thú vị. Vì mình học lái đêm vào mùa hè nên trời mãi chẳng chịu tối. Bắt đầu có thể lái đêm được là 10 rưỡi tối. Sau khi cho cháu bé đi ngủ, mình cũng phải tranh thủ chợp mắt để đêm đi học. Lái đêm ít xe cộ hơn, chỉ cần chú ý chuyển đèn và để ý nếu có thú hoang như hươu nai hay cáo chạy qua không.

Có lần mình tái cả mặt vì suýt kẹp chết một con nhím bên lề đường! 

Người Đức vốn kỹ tính và lần này thì mình được gặp một người Đức chính hiệu.


Minh họa: Internet 

Mình luôn thích làm việc với những người khó tính, thậm chí kỹ tính trong công việc vì có thể học hỏi được nhiều, dù ban đầu có nhiều vấp váp. Và lần này thì “cầu được ước thấy”: mình có một ông thầy giáo khó tính nhất trên thế giới.

Ông thầy khó tính

Thầy giáo khoảng 45 tuổi, dáng người hơi đậm. Thầy luôn càu nhàu: “Trời ơi, tôi nói bao nhiêu lần rồi. Khi ngồi ở ghế lái, muốn mở cửa xe cô phải dùng tay phải mở cửa vì như vậy cô phải ngoảnh người lại hoàn toàn để quan sát xem có mở cửa vào xe hay người đi bên cạnh không.

Nếu cô ngồi ghế phụ thì ngược lại, khi ra phải mở cửa tay trái. Chỉ quan sát gương thôi không đủ. Cô mất bằng lái như chơi vì hành động đó đấy
”.

Sao cô không quan sát khi qua đường tàu?

Dạ có mà thầy”.

Tôi chả nhìn thấy”.

Thế thì tại thầy không nhìn thấy chứ ạ”, mình cãi cố.

Khi đi thi, cô nói với thầy chấm thi thế nhé. Tôi biết mắt cô có liếc một nhát, nhưng với chúng tôi, đó không gọi là quan sát. Cô phải ngoảnh cái đầu một nhát sang trái, một nhát sang phải để tầm nhìn được mở rộng. Khi đi thi, ai người ta nhìn vào mắt cô để biết là cô có quan sát, người ta ngồi ghế sau và chỉ nhìn thấy cái đầu của cô có cử động không mà thôi”.

Hay cuối cùng khi kết thúc buổi lái, thầy lại nhăn nhó: “Cô lại không làm đúng quy trình. Tôi nói bao lần rồi: tắt xi nhan, tắt máy, về số, bật phanh tay, rút chìa khóa, quay vô lăng một chút về bên phải. Đi thi mà thế này là người chấm thi người ta không hài lòng đâu. Không phải là lỗi lớn nhưng nếu cộng với các lỗi khác thì cũng đủ để cho cô trượt đấy”.

Thầy toàn cằn nhằn, mắng mỏ là chính, ít khi nào khen được một câu khi mình làm tốt. Một lần, sau buổi lái đêm thầy nói: “Hôm nay cô lái khá đấy”. Nhưng rồi thầy có vẻ bối rối khi nhỡ khen một câu nên bồi thêm: “À mà chắc là do lái đêm, đường vắng tanh thế, nhiều khi cô lái một mình một đường thế, không tốt mới là có vấn đề”.

Thầy khó tính đến nỗi có nhiều hôm sau buổi lái mình khóc rưng rức. Một phần vì luôn bị thầy mắng xối xả, một phần cảm thấy ức chế với bản thân vì tại sao hàng triệu, hàng tỉ người trên hành tinh này lái xe được mà với mình lại khó khăn thế này. Có lẽ mình chẳng bao giờ vượt qua được.

Thấy vậy, chồng vô cùng thương cảm, luôn tìm mọi cách an ủi: “Em đừng suy nghĩ nhiều quá. Cứ học đi rồi khắc sẽ thi được. Kể cả khi em nản quá, không muốn học nữa thì bỏ, chả sao. Anh làm tài xế cho em cả đời cơ mà”.

Đỉnh cao của sự chán nản là khi mình cãi nhau với thầy giáo. Thường thì mình cố gắng phớt lờ khi thầy quá gay gắt nhưng hôm ấy thì không thể chịu đựng được nữa. Lúc đó hai thầy trò lái xe ở một khu vực rất hẹp, nhiều đường một chiều, các xe đỗ đầy một bên. Cuối tuần mình rủ chồng quay lại khu vực này để cho quen đường.

Có một con đường có cái biển cắm rất lạ. Hôm sau khi lái xe với thầy mình hỏi và thầy bảo phải chỉ thì thầy mới biết chứ tả thế thì khó. Vấn đề là mình không nhớ đường làm sao để tới cái biển đó nên nói: “Thôi, bây giờ chúng ta cứ lái bình thường, nếu vô tình nhìn thấy cái biển đó thì tôi sẽ chỉ cho thầy”.

Rồi trong buổi tập, đang lái, chợt mình nhớ ra con đường có cái biển đó phía bên phải nên rẽ vào dù thầy đang nói rẽ trái. Chưa kịp giải thích thì thầy nổi điên: “Tôi nói rẽ trái thì cô rẽ phải. Chúng ta không thể làm việc với nhau nếu cô không nghe những gì tôi nói, cô chỉ muốn làm những gì cô muốn. Bla, bla...”.

Thầy tuôn ra một tràng khiến mình bối rối và cứng họng. Nhưng rồi sau đó cơn điên và uất ức bao ngày tháng của mình nổi lên: “Thầy đã nói hết chưa? Giờ đến lượt tôi nói nhé. Thầy chỉ biết vội vàng chỉ trích người khác mà không cần biết vì sao người ta làm thế. Tôi lái sang phải vì tôi muốn chỉ cho thầy cái biển mà chúng ta nói tới, sau rồi sẽ giải thích cho thầy.

Nếu không rẽ phải ngay mà rẽ trái như thầy, chúng ta sẽ không tìm thấy nó nữa vì tôi không thuộc đường ở thành phố này. Thầy làm tôi vô cùng ức chế trong mỗi buổi học. Tôi tự nhủ không hiểu mình ngu dốt đến mức nào mà không thể học được và khiến thầy đối xử với tôi như thế.

Nhưng nói thật, tôi không thể tiếp tục như thế này được nữa. Tôi đầu hàng rồi. Thầy làm ơn sang lái và chở tôi về nhà giùm đi, ngay bây giờ
”.

Có lẽ thầy cũng choáng váng vì sự tức giận của mình nên im lặng khoảng 1 phút. Sau đó thầy nói: “Tôi xin lỗi vì không hiểu ý cô lúc đó. Nào thôi, bây giờ cô lái tiếp đi, chúng ta sẽ lái về nhà, được chứ? Rẽ phải nhé”.

Mình cũng đành nén giận lái xe về. Về đến nhà, mình lạnh lùng nói: “Tôi nghĩ cả tôi và thầy đều quá mệt mỏi về các buổi tập này. Tôi muốn chúng ta cùng dừng lại một thời gian để bình tĩnh và xem có nên tiếp tục hợp tác với nhau nữa hay không”.

Tùy cô thôi. Có lẽ cô cũng nên nghỉ ngơi một chút. Tôi xin lỗi nếu làm cô giận. Khi nào cô có quyết định tiếp tục học hay không thì gọi điện cho tôi. Chúc cô và gia đình một mùa Phục Sinh an lành”.

Nhẽ ra nên lịch sự nói cảm ơn và chúc lại thầy nhưng cơn giận khiến mình chỉ im lặng, mặt mũi sưng xỉa và bỏ ra khỏi xe. Kể cũng hơi thái quá. Ấy thế mà khi về kể với chồng, chống còn bênh: “Sao, thằng cha ấy dám mắng mỏ em thế á. Để anh đến nói chuyện với ông ta. Có lẽ ông ta quen việc dạy những bọn tuổi teen 17, 18 nên mắng mỏ chúng nó thế.

Nhưng ông ta nên nhớ rằng không nên làm thế với em, nhất là khi em đang có bầu và rất nhạy cảm nữa chứ. Không thể chấp nhận được. Chúng ta sẽ không học ở đó nữa, sang trường khác
”.

Bố chồng cũng lên tiếng: “Bố thấy thầy thế là không được. Con phản ứng thế là rất tốt. Không thể để ông ta suốt ngày mắng mỏ, chèn ép thế được. Là thầy giáo phải lấy chữ “nhẫn” hàng đầu”. (Câu này ông nói như thể ông là người Việt Nam!)

Mình lên các forum học lái xe, định bụng xem có trường lái xe nào khác gần nhà thì thấy ai cũng kêu bị thầy giáo mắng té tát. Rồi nói chuyện với chị bạn người Thái mới thi lấy bằng xong, chị ấy nói: “Trời ơi, ông thầy của tao cũng vậy đó. Thật kinh khủng. Không một buổi học nào của tao thiếu nước mắt. Nhưng rồi khi kỳ thi đến, mọi thứ sẽ dễ dàng hơn rất nhiều. Mày cố lên, mọi thứ sẽ qua”.

Đâu phải chỉ có mình mình như vậy. Dù bây giờ có đổi sang trường nào khác thì chắc cũng chẳng khác hơn là mấy. Sau khoảng ba tuần nghỉ Phục Sinh và bình tâm suy nghĩ, mình quyết định gọi điện cho thầy để học tiếp. Sau cuộc cãi vã ấy, mọi thứ có vẻ ổn hơn. Thầy giáo cố gắng nhẹ nhàng với mình hơn, mình thì cố gắng giải thích với thầy và hỏi lại xem có phải ý thầy nói vậy không để tránh hiểu nhầm.

Nhưng quả thật sự nhiệt tình và kiên nhẫn của thầy quả là đáng khâm phục (đến giờ khi mọi thứ đã qua rồi mình mới có thể nói thế chứ lúc trước từ tức anh ách). Thầy chỉ nói tiếng Đức và rất ít tiếng Anh nên ban đầu hai thầy trò cũng khá khó khăn để hiểu nhau. Có lẽ sau mỗi buổi học thầy vừa mỏi mồm,  mỏi tay và cả mỏi người vì phải diễn tả các kiểu.

Khi nói đến từ “gestaffelt”, thầy hỏi: “Cô có biết là gì không?”.

Dạ thưa thầy, không ạ”.

Ở Đức, kể cả khi cô có bằng lái xe rồi, có thể mất dù không lái ô tô. Nếu cô đi xe đạp nhưng gây tai nạn, cô cũng bị tịch thu bằng lái xe. Hay nếu tôi đi bộ, tôi say rượu chẳng hạn, tôi đi ra cửa thể này (thầy lảo đảo đi lại, diễn tả điệu bộ người say), rồi loạng choạng ngã ra đây đúng lúc cái xe ô tô lao tới.

Vì tránh tôi mà cái xe đâm sang kia đường, lao vào gốc cây, anh lái xe bị thương. Vậy là tôi cũng bị mất bằng lái. Cái hành động loạng choạng ấy của tôi là “gestaffelt”, cô hiểu chưa?
”.

Hay như một lần đang lái xe, thầy giáo nói mình táp vào lề đường. Trời rét căm căm mà thầy nhảy ra, không áo khoác, đứng một bên xe rồi la ầm lên: “Cô nhìn vào gương đi, tất cả các loại gương, cô có nhìn thấy tôi không?” .

Có ạ.”

Thế còn bây giờ cô có còn nhìn thấy tôi trong gương nữa không?”.

Không ạ”.

Cô phải ngoảnh hẳn đầu lại đi, nhìn qua vai ấy. Giờ thấy chưa?”.

Dạ rồi ạ”.

Cô thấy không? Không phải lúc nào cô cũng nhìn thấy mọi thứ từ gương chiếu hậu. Đó người ta gọi là “Toter Winkel” (góc chết/điểm mù), cô hiểu chưa? Với người lái xe, ngoảnh đầu để quan sát khi rẽ là một hành động không thể thiếu”.

Mình dốt nhất khoản đỗ xe nên nói với thầy dành hẳn một buổi chỉ để đỗ xe thôi. Hôm ấy trời nóng như thiêu như đốt. Vì phải mở cửa để ngó ra ngoài xem đỗ đã chuẩn chưa nên hai thầy trò phải mở cửa sổ và không bật điều hòa. Bài tập đỗ lùi sau một cái cây mình cứ ì ạch mãi không làm được.

Thầy lại nhảy ra khỏi xe, hò hét: “Quay tay lái đi. Đúng chỗ tôi chỉ này. Quay vô lăng đúng một vòng 360 độ. Dừng đi. Rồi, quay tiếp... Ối giời ơi! Cô suýt đâm vào chân tôi rồi”.

Với mình thì nắng thế ăn thua gì so với Việt Nam. Còn thầy thì mồ hôi mồ kê nhễ nhại, mặt đỏ tưng bừng như uống rượu. Thầy nói: “Thôi, lần sau chẳng học chỉ có đỗ thế này nữa, tôi cũng nản quá. Chúng ta sẽ cứ lái như bình thường rồi thi thoảng đỗ thôi”.

Trông thầy thật tội nghiệp. Một buổi học, về đến nhà mình nói: “Thầy ạ. Tôi cảm ơn thầy rất nhiều vì đã kiên nhẫn với tôi. Nhiều khi tôi thấy đến chính mình còn không đủ kiên nhẫn với bản thân mình nữa”.

Nghe được câu nói đó thầy có vẻ lấy làm sung sướng lắm: “Ồ, thì phải vậy thôi chứ biết làm sao. Tôi cũng biết cô rất quyết tâm. Tôi đánh giá cao tinh thần học tập và cố gắng của cô”.

Thi thoảng hai thầy trò lại phải nịnh bợ, thảo mai nhau như thế để có tinh thần học tiếp.  

Chồng mình và nhiều người khuyên rằng nên thi lái xe trước khi đẻ. Bụng bầu to thế này thì chắc người ta dễ tính hơn và cho qua thôi. Mình cũng muốn thế và bày tỏ ý định muốn thi sớm. Thầy nghiêm mặt: “Tôi thật thất vọng vì cô chỉ trông đợi vào sự may mắn như vậy. Cô cần học chắc chắn để đã thi là đỗ, để người chấm thi không thể có lý do nào khiến cô trượt hết.

Cô đang ở Đức, cô cũng biết rằng người Đức rất khó tính và khắt khe như thế nào. Tôi không nghĩ rằng họ sẽ dành cho cô một ngoại lệ nào. Mặt khác, cô có con nhỏ, cô sắp là mẹ của 2 đứa con, cô cần phải lái xe an toàn nhất có thể, không chỉ cho bản thân mà cho cả các con mình nữa
”.

Mình cảm thấy xấu hổ khi nghe những lời nói này của thầy: “Dạ vâng. Vậy tôi sẽ không nhắc đến chuyện thi cử nữa cho đến khi thầy thấy tôi đã lái khá ổn và sẵn sàng cho cuộc thi”. 

Nổ lốp trên đường cao tốc. Chiếc vành xe bị méo lệch đi. Đến thợ sửa chữa ở garage còn nói: “Sao nổ lốp kiểu gì mà kì vậy? Gia đình anh chị thật là may mắn!”


Sự cố nổ lốp vô cùng nguy hiểm 

Dường như mình không được thuận lợi lắm với cuộc thi này vì luôn gặp những trở ngại tuy không quá lớn nhưng không lường trước được.

Chuyện giấy tờ, bầu bí

Khi việc học đã có vẻ ổn hơn thì mình bỗng nhận được giấy báo nhập quốc tịch Đức. Sau khi làm các thủ tục đổi tên, họ, mình phải chờ đợi một thời gian cho đến khi có các giấy tớ với tên mới, quốc tịch mới. Trước thời gian này mình không có giấy tờ nào hợp lệ để đi thi.

Khi giấy tờ xong thì đến lượt thầy đổi xe. Cứ hai năm thầy lại đổi xe một lần dù chiếc Audi A3 ấy vẫn còn rất tốt. Sau khi đổi xe, mình muốn làm quen với xe mới một thời gian chứ không muốn chủ quan đi thi luôn. Xe mới lần này vẫn là Audi A3 nhưng đời mới nhất. Và đặc biệt trong xe có hệ thống camera trợ giúp người lái đỗ xe dễ dàng hơn.

Thầy cười: “Cái hệ thống camera này tôi phải bỏ tiền ra mua thêm gần ngàn Euro nữa để phục vụ cho mình cô đấy. Cô đỗ xe thật kinh khủng. Các học viên khác, chả ai đến mức phải dùng cái này đâu. Nhưng nên nhớ đừng lạm dụng nó, không được chỉ nhìn vào camera mà không quan sát bên ngoài”.  

Sau vụ đổi xe của thầy thì đến lượt mình phải... đi đẻ. Lịch sinh là cuối tháng 8. Lúc này đã là đầu tháng 8 rồi, nếu đăng ký thi thì không biết có trùng lúc đi viện không nữa. Thầy nói: “Tôi nghĩ tốt nhất cô nên đợi sinh xong rồi tiếp tục. Trong khi thi có phần phanh gấp lúc gặp nguy hiểm, chúng ta phải lái xe tốc độ 40-50km/h và khi tôi hô thì cô phải phanh gấp ngay lập tức. Tôi thấy quá nguy hiểm nếu cô mang bầu to thế này”.  

Vậy là mọi thứ lại gác lại chờ đến sau khi sinh, khi cháu bé được hơn một tháng tuổi. Cũng may bé rất ngoan nên tranh thủ lúc bà ngoại còn ở đây giúp mình lại tiếp tục đi học, khi bà ngoại về thì ông bà nội thay nhau trông và giúp đỡ công việc nấu nướng. Như vậy là sau khi nghỉ sinh hai tháng, mình quyết tâm đi học trở lại và đến đầu tháng 12 thì đi thi.

Những bài thực hành bất đắc dĩ 

Bài thực hành bất đắc dĩ đầu tiên là khi cả nhà mình cùng lên đường đi du lịch: lái xe từ Đức, qua Pháp, xuống đảo Corsica và đảo Sardegna. Vừa xuất phát được chừng 30 phút, rẽ vào đường cao tốc được năm phút, bỗng nhiên chồng mình hỏi: “Em có nghe thấy tiếng gì là lạ không?”. “Có, gì thế nhỉ? Anh tạt vào lề đường kiểm tra xem”.

Vừa dừng lại bên lề đường, bỗng một tiếng “đoành” vang lên. Xe bị nổ lốp, vành bẹp dí. Thật phúc đức bảy đời là sao mình vừa dừng lại thì nó nổ chứ thử tưởng tượng đang lao như tên trên đường cao tốc thế thì chết là cái chắc rồi. Mình đã đành, còn hai cháu bé (một đứa trong bụng) nữa chứ.

Chồng có vẻ bối rối ra mặt: “Trời đất ơi. Suýt thì chết toi cả nhà rồi. Chúng ta phải làm gì bây giờ?”.

Anh lấy biển báo tai nạn ra, đặt cách xe 100m. Cứ làm đi, rồi quay lại chúng ta sẽ gọi cứu hộ”. Chồng cứ răm rắp làm theo. Nhưng đặt cái tam giác báo tai nạn chỉ cách khoảng 50m thôi, chắc vì chàng lười đi xa. Mình la ầm lên: “100m cơ mà. Nghĩa là khoảng cách của hai cái cột trắng đen ở lề đường ấy, mỗi cột tương đương 50m mà”.

À, nàng mới học lý thuyết có khác nên tinh vi gớm”.

Một lúc sau, xe cứu hộ tới. Trong khi bố mẹ ruột gan rối bời, con gái reo lên: “Chú cứu hộ ơi, nhà cháu ở đây... A, chúng mình được đi xe tải to thế, thích thế”.

Lại phải học ở con gái thêm một điểm luôn nhìn mọi thứ lạc quan hơn. Thấy chồng buồn bã, mình an ủi: “Chúng ta thật may mắn đấy chứ. Anh thử nghĩ xem, nếu chúng ta không dừng lại lúc đó, chắc chắn chúng ta đã không còn ở đây giờ này rồi.

Nếu chúng ta không gặp tai nạn ở đây mà ở Pháp hay Ý, chúng ta cũng sẽ gặp nhiều rắc rối hơn, ít nhất là vấn đề ngôn ngữ, và thậm chí phải trả nhiều tiền hơn là thay hai cái lốp mất 400 Euro ở đây
”.

Nhưng kỳ nghỉ của chúng ta mới vừa bắt đầu mà”.

Thì nó cũng đâu đã kết thúc. Anh nhìn xem con gái mình vui thế nào vì được đi xe cứu hộ. Mà có khi cả đời mình cũng chỉ có cái kinh nghiệm này một lần thôi. Hy vọng thế, phải không?”.

Vụ tai nạn và chiếc xe bị lật nhào ở Burgschwalbach. 
Ảnh trên báo“Rhein Lahn Zeitung”

Bài thực hành bất đắc dĩ thứ hai là khi mình mang thai được hơn tám tháng. Một hôm bố chồng chở mình đến bác sĩ vì chồng còn bận đi làm. Hai bố con vừa ra khỏi nhà được một phút, đến một ngã ba ngay gần nhà, xe nhà mình đang chạy ở đường ưu tiên thì bỗng nhiên một xe khác (nhẽ ra phải nhường đường) lao thẳng từ trên đồi xuống.

Bố chồng mình chỉ kịp hô lên một tiếng: “Ối, cái gì thế này?” và tạt luôn về phía trái đường để tránh. Trong đầu mình chỉ kịp nghĩ: “Mình sẽ chết và để lại mọi thứ phía sau như thế này sao?”. Chiếc “xe điên” kia vẫn điên cuồng lao xuống, bay qua trước xe nhà mình và lao xuống suối (thấp hơn lề đường gần 3m).

Mọi thứ diễn ra quá nhanh khiến mình không tin những gì đang diễn ra trước mắt. Giống như trong phim vậy. Ranh giới sự sống và cái chết chỉ trong một tích tắc. Bố chồng chắc cũng bị sốc. Ông ngồi yên lặng sau vô lăng chừng một phút cho đến khi tiếng của người dân ý ới đằng sau.

Ông hỏi: “Con có sao không? Em bé thế nào?”. “Con không sao bố ạ. May mà bố phản ứng nhanh chứ không chắc chúng ta chết rồi”. Rồi cả hai cùng lao ra khỏi xe để xem anh chàng kia có sao không. Chiếc xe kia bị lộn ngược. Bố chồng cùng một vài người dân chạy xuống dốc để xem tình hình thế nào.

Mình đứng trên bờ cao, nhưng cách chỗ chiếc xe bị nạn kia chỉ chừng vài mét. Đầu óc mình điên đảo nhớ lại những bài tập đã học trong khóa cứu thương. Câu hỏi đầu tiên: “Này, anh có nghe tôi nói gì không? Anh có ổn không?”. Tiếng anh kia: “Cái xe lật nhào thế này. Cô trông tôi giống ổn lắm hả?”.

Hừm. Tại tôi được học là phải hỏi như thế xem anh ta... có còn sống không? có bị thương không? có còn nói được không đấy chứ.

Anh có bị thương không?”.

Có lẽ tôi bị gãy tay. Đau lắm”.  

Anh cứ bình tĩnh chờ một lát nhé. Mọi người đang chạy xuống chỗ anh để xem có giúp gì được không. Còn tôi sẽ gọi cứu hộ, cứu thương ngay bây giờ đây”.

Ôi, nhiệm vụ tiếp theo là phải gọi 112, trong đó phải có các nội dung: ai đang gọi? việc gì đã xảy ra? ở đâu? thương vong thế nào? cần hỗ trợ gì?...

Lúc này đầu óc mình cứ bấn loạn, ngổn ngang, câu chữ trong đầu chạy đâu sạch. May quá, có một anh trong làng làm trong đội cứu hỏa tình nguyện cũng đang tới trợ giúp, mình dí ngay điện thoại cho anh ta gọi. Anh ấy nói rất rành rọt, ngắn ngọn và chuyên nghiệp: “Tôi là..., gọi điện tại ngã ba giao giữa hai đường Bahnhof Strasse và Sonnenberg Strasse ở Burgschwalbach.

Ở đây vừa xảy ra một tai nạn, một ô tô lật nhào xuống dốc. Người lái vẫn còn sống, có thể bị thương, vẫn nói được. Tôi muốn gọi cứu thương, cứu hộ và cảnh sát. Tôi sẵn sàng trả lời các câu hỏi có liên quan
”.

Công nhận là các kỹ năng xử lý tình huống của mình còn quá kém. Người Đức họ được học và tập luyện các kỹ năng này rất bài bản. Mang tiếng mình cũng học một khóa cứu thương rồi mà chữ thầy giả thầy hết cả.

Mình và bố chồng sau đó phải viết tường trình cho cảnh sát bang vì là những nhân chứng trực tiếp của vụ tai nạn.

Cuối cùng, anh chàng lái xe kia vẫn còn sống, chỉ bị gãy tay và phải vào viện. Nhưng điều đáng nói là vợ anh ta sau khi nghe tin đã bị đột quỵ và qua đời một tuần sau đó. Cho dù đó không phải là lỗi của mình, nhưng ít nhiều mình cũng có chút dính dáng, lại là người cùng làng với nhau.

Ngày trọng đại

Trước khi thi tâm lý của mình không được ổn định. Những ngày cuối cùng mình lái quá tệ. Thầy chỉ biết ôm đầu: “Ôi, tôi đến chết với cô quá. Sao cô có thể mắc những lỗi chưa bao giờ mắc phải và trầm trọng đến thế? Cô vẫn muốn thi đấy chứ?”.

Vâng, dù thế nào tôi cũng muốn thi ạ. Thà kết thúc cơn ác mộng này một cách kinh hoàng còn hơn để cơn ác mộng ấy dai dằng không có hồi kết”.

Hai buổi tập cuối cùng trước khi đi thi, thầy không dám bình luận gì nữa, có lẽ vì sợ mình bị áp lực tâm lý. Thật bất ngờ, thầy luôn nhẹ nhàng: “Tôi biết là cô làm được, làm được rất tốt nữa là khác. Chỉ cần cô thật tập trung hơn thôi”.

Trước khi thi một ngày, thầy nói mình lái xe tới trung tâm điều hành để xem ai là người chấm thi ngày mai. Mình đợi bên ngoài. Sau khoảng vài phút, thầy bước ra với bộ mặt hồ hởi: “Tốt lắm, là một người rất dễ chịu. Ông này làm việc với tôi nhiều năm rồi. Ông ấy không quá khắt khe như nhiều thầy khác đâu.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là ông ấy tặng cô cái bằng lái đâu nhé. Ông ấy có bốn đứa con và vì vậy ông ấy muốn về đến nhà an toàn. Cô cũng đừng làm ông ấy ói sau khi chấm thi là được
”.

Buổi sáng hôm thi, chồng đưa mình tới địa điểm thi lúc mười giờ sáng. Vài phút sau, thầy giáo cũng tới. Thầy nói mình qua xe thầy luôn để chỉnh vô lăng, chỗ ngồi, gương. Vài phút sau, ông thầy chấm thi xuất hiện. Trước ca của mình, ông ấy cũng chấm thi cho một cô bé ở trường lái khác.

Họ đang thực hiện những bước cuối cùng của buổi thi. Cô bé kia đỗ lùi sau xe mình. Nhìn qua gương, mình thấy gương mặt căng thẳng của cô ấy. Rồi cô ấy ôm mặt khóc. “Chắc là trượt rồi”, ông thầy của mình kể cả.  “Cũng phải thôi. Cô ấy đỗ còn tệ hơn cả cô. Đừng nhìn người ta nữa, cô phải cố gắng lên”.

Chắc con gái thì dễ trượt hơn con trai thầy nhỉ?”.

Vớ vẩn. Chả phải”.

Có lẽ tôi không thể đỗ thầy nhỉ?”.

Đừng bi quan thế. Cô biết không, cái bằng lái chỉ là cái bằng lái, không hơn. Không có nó, cô vẫn sống tốt mà. Mặt khác, chưa kể, ngay sau hai tuần, cô có thể thi lại. Hãy cố gắng hết sức như chúng ta đã làm.

À này, vì chúng tôi biết nhau rất rõ nên có thể sẽ nói chuyện hơi riêng tư một chút trong khi thi. Nếu cô thấy không tập trung được thì cứ nói thẳng với chúng tôi nhé, không sao đâu, chúng tôi hiểu mà
”.

Sau khi hoàn tất thủ tục với ca thi trước, thầy chấm thi bước tới tận cửa xe để bắt tay mình. Thầy nở một nụ cười hiền hậu. Trông chả có vẻ một người như thế lại trót đánh trượt cô bé kia. Cũng có thể cô bé ấy mắc lỗi gì trầm trọng lắm.

Sau khi xem các loại giấy tờ, thầy chấm thi nói: “Cô có thể bắt đầu được rồi đấy. Lái thật bình tĩnh nhé. Chúc cô thành công”.

Mình bắt đầu bài thi khá xuôn sẻ. Hai ông thầy cứ ngồi nói chuyện trên trời dưới bể, nào là mẹ ốm, nào là căn hộ phải sửa bla bla... Có lẽ nhờ vậy mà mình cảm thấy không bị áp lực gì ghê gớm. Mọi ngóc ngách ở cái thành phố này mình đã lái qua và những lời mắng mỏ của thầy vẫn còn như in khiến mình không thể mắc lại các lỗi ngớ ngẩn khi tập.

Mặc dù vẫn nói chuyện với nhau nhưng thầy chấm thi vẫn nhẹ nhành ra lệnh: “Rẽ trái... rẽ phải... tới bùng binh rẽ rẽ vào ngã rẽ thứ 3...” và... “Đèn đỏ rồi đấy. Cô phải chú ý hơn nhé, đừng phanh gấp thế”. Các bài tập đỗ xe mình thực hiện tự dưng cứ vèo vèo, lại còn chuẩn xác nữa chứ.

Buổi thi qua đi thật nhanh. Thầy chấm thi nhận xét: “Một lần đèn đỏ cô dừng lại hơi gấp và tí nữa thì đi quá. Đó là lỗi khá trầm trọng. Tôi biết, có thể cô nghĩ đó chỉ là đèn vàng thôi và còn cố đi một chút. Nhưng với tôi, đèn vàng cũng là đèn đỏ. Tuy nhiên, các bài tập khác cô làm rất tốt. Không có lý do gì để tôi đánh trượt cô cả. Xin chúc mừng cô”.

Ôi, tai mình lùng bùng lên, vui sướng quá đi mất. Thật không thể tin nổi. Cơn ác mộng đã đi qua thật rồi, thật rồi!

Tất cả bước ra khỏi xe. Thầy chấm thi bắt tay mình một lần nữa: “Chúc mừng cô. Nhưng cô vẫn cần phải thực hành nhiều vào nhé. Có bằng lái xe mới chỉ là những bước đầu tiên thôi. Nên nhớ, cô cũng có thể mất bằng bất cứ lúc nào nếu lái ẩu”.

“Vâng ạ. Cảm ơn thầy rất nhiều”.

Còn thầy giáo mình mỉm cười, giơ ngón tay cái báo hiệu cho chồng mình đang đợi từ xa rằng mọi thứ đã ổn. Mình lao vào ôm chồng, rồi ôm thầy sung sướng như một đứa trẻ được quà.

Thầy vẫn từ tốn: “Một lần nữa chúc mừng cô. Tôi nói là cô làm được mà. Từ giờ trở đi cô sẽ lái xe mà không có tôi ngồi cạnh lèm bèm nữa nhé. Nhưng đừng quên những gì đã học. Từ giờ cô sẽ không lái xe này nữa, không có camera và các hệ thống trợ giúp nữa đâu, cô phải tự mình làm hết đấy. Anh chịu khó thời gian đầu đi cùng và nhắc nhở cô ấy nữa nhé”.

Từ lúc đi thi về, mình chỉ lăn ra ngủ. Không hiểu sao lại mệt thế. Có lẽ vì sự căng thẳng suốt một năm qua chăng. Từ giờ, mình có thể tự hào nói: “Tôi đã có bằng lái xe. Và là bằng lái xe ở Đức”. 
Hoài Vũ, từ Burgshwalbach (CHLB Ðức)